Tüm dünyada görülme sıklığı giderek artan ve can kayıplarının önde gelen nedeni olan kanser, çağımızın en değerli hastalıklarının başında gelmektedir. Tıp ve teknolojideki gelişmelerle birlikte günümüzde erken tanı konulabilen kanserde multidisipliner tedavi yaklaşımı büyük önem taşımaktadır. Değiştirilebilir risk faktörlerinden kaçınmak, kanseri önlemede en değerli adımdır. Ancak kanser ortaya çıktıysa beslenmeden doktor takibine, aktif yaşam tarzını benimsemekten güneş ışınlarından korunmaya kadar birçok noktaya hastaların dikkat etmesi gerekiyor. Memorial Ankara Hastanesi Tıbbi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Umut Demirci, kanser tedavisinde dikkat edilmesi gereken hususlar hakkında bilgi verdi.
“Kanserle Yaşam” buluşmasının bu yıl 6.’sı Memorial Ankara Hastanesi’nde gerçekleştirildi. Toplantıya kanser hastaları, hasta yakınları ve uzman doktorların katıldığı toplantıda kanser ve tedavi yöntemleri hakkında güncel bilgiler paylaşıldı. Onkoloji alanında uzman kişilerin katıldığı toplantıda kanserle yaşam, psikoonkolojik takviyeler, yeni tedavi formülleri, tedavide teknoloji kullanımı, kanserde beslenme, kanser cerrahisinde güncel uygulamalar ve tedavi basamakları gibi değerli konular masaya yatırıldı.
Toplumda kanser bilinci artırılmalı
Toplumu kanser konusunda bilgilendirmek ve kanserle ilgili araştırmaları desteklemek amacıyla 1947 yılında Türkiye Kanser Araştırma ve Savaş Derneği’nin önerisiyle 1-7 Nisan tarihleri “Kanser Haftası” olarak belirlenmiştir. Kontrolsüz ve olağandışı hücre bölünmesi sonucu ortaya çıkan bir hastalık olan kanser, kişiyi ve yakınlarını fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden önemli ölçüde etkilemektedir. Erken tanının büyük değer taşıdığı kanserde günümüzde tarama programları giderek yaygınlaşmaktadır. Kanser haftasında gerçekleştirilen etkinliklerle toplumsal farkındalığın oluşturulması, tarama programları ile erken teşhisin yapılması ve kansere bağlı ölümlerin önlenmesi amaçlanıyor.
Akciğer ve meme kanseri ilk sırada
Kanser insidansı erkek ve kadın cinsiyetler arasında farklılık göstermektedir. Erkeklerde akciğer kanseri, kadınlarda meme kanseri ülkemizde en sık görülen kanserler arasında yer almaktadır. Ancak prostat kanseri erkeklerde ikinci, kadınlarda ise tiroid kanseridir. Kolorektal kanserler her iki cinsiyette de en sık görülen üçüncü kanserdir.
Risk faktörlerinden kaçının
Kanser oluşumunda etkili olan risk faktörleri değiştirilemeyen ve değiştirilebilen faktörler olarak ikiye ayrılır. İleri yaş, aile öyküsü, genetik ve cinsiyet değiştirilemeyen risk faktörleri arasında yer alırken; Çevresel faktörler olarak da adlandırılan değiştirilebilir risk faktörleri olan sigara, kimyasal maddelere maruz kalma, aşırı alkol tüketimi, hareketsiz yaşam tarzı, kötü ve yetersiz beslenme, UV ışınlarına, radyasyona ve bazı mikroorganizmalara aşırı ve korumasız maruz kalma kansere neden olabilir.
Pandemi süreci ilerlemiş hastalarda hastalığın ilerlemesine neden oldu.
Kanser üzerine yapılan bilimsel çalışmalarda çeşitli nedenlerle kemoterapi tedavisinin ertelenmesinin kanser hastalığında sağkalım oranlarını olumsuz etkilediği ortaya konmuştur. Aralık 2019’da Çin’de başlayıp kısa sürede tüm dünyaya yayılan ve pandemiye neden olan Covid 19 enfeksiyonu, bireylerde paniğe ve kaygıya neden oldu. Bu dönemde yaşanan sosyal izolasyon ve karantina süreçleri, kanser hastalarının tedavilere zamanında yetişememesine ve enfeksiyon riski nedeniyle hastaların takip ve tedavilerini ertelemelerine neden olmuştur. Bu süreçte online görüşmelerle takipler gerçekleştirilmiş, damar yolu yerine ağızdan alınan haplarla tedaviler gerçekleştirilmiştir. Kanser tedavi ve takip olmaksızın ilerleyebilen bir hastalık olduğu için özellikle ileri evre ve hayati organ tutulumu olan hastalarda hastaneye başvurulardaki gecikmeler nedeniyle hastalık progresyonu ile karşılaşılmıştır. Ayrıca akciğer tutulumuna neden olan Covid-19’un tespiti için çekilen akciğer tomografisi de akciğer kanseri hastalarının erken evrede saptanmasında rol oynadı. Bu nedenle pandemi döneminde akciğer kanseri tanısında artış olmuştur.
Kanserde yenilikçi tedaviler
Kanser hastalığında artan yeni tedavi seçenekleri hastaların iyileşme oranlarını ve yaşam sürelerini artırmaktadır. Öncelikle ilerlemiş hastalıklarda üzerinde çalışılan ve onaylanan tedaviler, ameliyat öncesi dönem de dahil olmak üzere olumlu sonuçlarla tedavide kullanılabilir hale geldi. Standart kemoterapinin yanı sıra akıllı ilaçlar denilen hedefe yönelik tedaviler, tedavinin etkinliğini artırmakta ve daha az yan etki ile karşılaşılmaktadır. Kanserde kontrolsüz büyümeye neden olan ve hücre içi sinyalleşmeyi tetikleyen genetik mutasyonların saptanması ile bu mutasyonları hedef alan ilaçların sayısı her geçen gün artmaktadır. Bu yeni ilaçlar kanserde tedavi başarısını olumlu yönde etkiliyor. Genetik mutasyonların tespiti için tümör dokusunda yapılan moleküler testlerin yanı sıra doku biyopsisi alınamayan durumlarda kanda dolaşan tümör DNA’sını değerlendiren sıvı biyopsiler de kolay ve pratik bir şekilde uygulanabilmektedir. Test sonuçlarının değerlendirilmesi ile hastalara özel tedaviler planlanır.
Ayrıca başta akciğer kanseri ve cilt kanseri olmak üzere birçok kanser türünde bağışıklık sisteminin tümörlü hücrelere karşı savaşını tetikleyen immünoterapi alanında önemli gelişmeler olmuştur. Günümüzde bile immünoterapi, kemoterapötik ile kombinasyon halinde kullanılabilir. Ancak kanser aşısı çalışmaları yoğun bir şekilde devam ediyor. Prostat kanserinde onaylanan aşı tedavisinin ardından cilt kanserinde mRNA kişiye özel aşının uygulanması ile ilerlemiş cilt kanserinde immünoterapinin olumlu sonuçları beklenmektedir ve gelecekte kanser tedavisinde kullanılabilir.
Kanser hastalarının tedavi sürecinde dikkat edilmesi gerekenler
Kanserden korunmak için risk faktörlerine karşı önlem almak gerekmektedir. Ancak kanser oluşmuşsa hastaların dikkat etmesi gereken noktalar şu şekilde sıralanabilir:
– Aktif ve pasif içicilik durdurulmalı, sigara içilen yerlerden kaçınılmalıdır.
-Alkol kullanımı bırakılmalı, mümkünse hiç kullanılmamalıdır.
– Aktif bir yaşam tarzı benimsenmeli ve düzenli fiziksel aktiviteler hayata entegre edilmelidir.
-Hastalar rutin doktor kontrollerini aksatmamalıdır.
-Ultraviyole ışınlarına karşı önlem alınmalı ve güneş koruyucu kremler kullanılmalıdır.
Beslenme, kanser tedavisinde değerli bir yere sahiptir. Bireyler günlük güç ve kalori ihtiyaçlarını gerçek formda karşılayabilmelidir. Kanser hastalarında kilogram başına 1,5 gram yüksek kaliteli protein alımı sağlanmalı, yağ oranı yüksek işlenmiş gıdalar tüketilmemeli, ızgara, haşlama gibi pişirme yöntemleri tercih edilmeli, taze sebze ve meyveler tüketilmeli, yüksek oranda -kas dokusunu güçlendiren kaliteli proteinler tüketilmelidir.
-İdeal kilo kontrolü sağlayacak biçimde sağlıklı beslenme, fiziksel aktiviteyi artırma, D vitamini düzeyini normal sonda tutmak hem sağlıklı bireylerde hem de takipte olan hastalarda kanser gelişimini önlemek için önemlidir.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
